Orientacja w terenia- powtórka przed Młynarami :)

Mir0

Czołem! Chciałbym wam przedstawić jak możecie orientować się w terenie bez pomocy mapy bądź kompasu. Mam nadzieje, że zrobię to w miare zrouzmiale.
Na samym początku chciałbym wyjaśnić pojęcie ‘Teren’. Jest to pewna powierzchnia ziemi razem z jej pokryciem i rzeźbą. Wyróżniamy podstawowe formy terenu:
• Lasy
• Pola
• Łąki
• Jeziora
• Rzeki
• Drogi
• Budynki
• Wzgórza
• Oraz inne przeszkody terenowe.

W zależności od ukształtowania rzeźby terenu rozróżniamy powierzchnię:
• Równinową
• Falistą
• Pagórkowatą
• Górską
• Wysokogórską

Teren równinny (np. Mazowsze) jest płaski lub prawie płaski z nieznacznymi wzniesieniami o bardzo łagodnych spadach.
Teren falisty (np. Wyżyna Lubelska) poprzecinany jest szerokimi dolinami, wzniesienia mają łagodne spady.
Teren pagórkowaty (np. Pojezierze Pomorskie) jest zróżnicowany pod względem form rzeźby terenu. Występują tu strome spady.
Teren górski (np. Karkonosze) charakteryzuje się dużymi różnicami wysokości, (od kilkuset metrów na 1 km). Wyniosłości ponad poziom morza dochodzą do 2000 m.
Teren wysokogórski (np. Tatry. Alpy) - różnice wysokości wahają się od 800 do 1000 m na. 1 km, występują tu urwiska skalne, strome grzbiety górskie i głębokie doliny. Wyniosłości ponad poziom morza przekraczają 2000 m.
Oceniając dany teren bierzemy pod uwagę jego rzeźbę, pokrycie, rodzaj gleby, a także:
- urozmaicenie terenu pod względem zabytków historycznych i zabytków przyrody, ciekawych obiektów (np. kombinaty, fabryki) i naturalnego bogactwa przyrody,
- dostępność terenu dla turysty. Umiejętność oceny terenu jest nieodzowna w planowaniu wycieczek turystycznych, w wyborze miejsca na biwak czy ognisko.

Znając podstawowe informacje, zajmiemy się teraz określaniem stron świata.

Określanie stron świata za pomocą słońca:
Wyobraźmy sobie, że jesteśmy w nieznanej okolicy. Przed nami rozciąga się las. Żeby zorientować się w nieznanym terenie, trzeba umieć ustalić, w jakim miejscu się znajdujemy i jaki należy przyjąć kierunek marszu do zamierzonego celu. Podstawową czynnością w takiej sytuacji jest określenie stron świata. Najpierw należy wyznaczyć kierunek północny, a wtedy pozostałe kierunki określimy już bez trudu.

Jednym z najprostszych sposobów wyznaczania stron świata jest orientowanie się według Słońca. Kierunki: północ, południe, wschód i zachód określamy według poniższej zasady.

[link widoczny dla zalogowanych]

Jeśli dzień jest słoneczny, stajemy w południe tyłem do Słońca. Cień naszej sylwetki wskaże północ. Po prawej stronie będziemy mieli kierunek- wschodni, po lewej- zachodni, a z tyłu- południowy. Strony świata oznacza się skrótami: północ - N (North), południe - S (South), wschód - E (East), zachód - W (West).

W innych porach dnia możemy również określać strony świata według położenia Słońca (oczywiście, jeżeli Słońce jest widoczne). Zamieszczona poniżej tabela określa położenie słońca w danym miesiącu o określonej godzinie.

Położenie
słońca III,IV,IX,X V,VI,VII,VIII XI,XII,I,II
Na wschodzie Około 6 Około 7 Nie widać
Na południu O 12 O 12 O 12
Na zachodzie Około 18 Około 17 Nie widać

Z tabeli wynika, że tylko w określonych miesiącach i godzinach można stwierdzić według Słońca, gdzie jest wschód, czy zachód. Natomiast o godzinie 12 możemy zawsze określić kierunek północ-południe. Kierunek północ-południe można określić z większą dokładnością za pomocą Słońca i zegarka. W tym celu należy położyć zegarek poziomo, a następnie obracając nim ustawić małą wskazówkę w kierunku Słońca. Dokładność ustawienia sprawdza się umieszczając pionowo w środku tarczy zegarka słonkę lub patyczek. Cień powinien być przedłużeniem małej wskazówki. Kąt powstały między tą wskazówką, a cyframi oznaczającymi godzinę 12 na tarczy zegarka należy podzielić na połowę. Linia podziału wskaże położenie Słońca o godzinie 12, a więc kierunek południowy. Przedłużenie tej linii przez środek tarczy wskaże kierunek północny.

http://imageshack.us/f/15/zgru.gif/

Kierunek północny możemy również określić za pomocą Gwiazdy Polarnej.
W nocy kierunek północny można określić według położenia Gwiazdy Polarnej, znajdującej się na przedłużeniu osi obrotu Ziemi.
Gwiazda Polarna znajduje się w gwiazdozbiorze Małej Niedźwiedzicy, nazywanym także Małym Wozem. Szukanie jej trzeba rozpocząć od znalezienia siedmiu jasnych, szeroko rozstawionych gwiazd gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy. Następnie przez dwie skrajne gwiazdy, czyli dwa „tylne koła ” Wielkiego Wozu, należy przeprowadzić w wyobraźni linię prostą i na niej odłożyć odcinek pięciokrotnie większy od odległości między tymi gwiazdami. Na końcu tego odcinka znajdziemy Gwiazdę Polarną, która jest pierwszą gwiazdą w „dyszlu” Małego Wozu. Sposób ten pozwala określić kierunek północny. Jest to sposób precyzyjny i dokładny, mimo że wnioski wyciągamy z obserwacji na oko.

http://imageshack.us/f/580/gwiazdy2.gif/

Strony możemy określać także wedłóg księżyca.
Księżyc ma cztery fazy:
- nów- tarcza Księżyca jest niewidoczna;
- I kwadra- po zachodzie Słońca widoczny sierp prawej części tarczy Księżyca stopniowo rośnie, aż przybierze kształt połowy tarczy;
- Pełnia- Księżyc widać w postaci okrągłej tarczy stopniowo malejącej;
- III kwadra- widoczna lewa połowa tarczy Księżyca stopniowo zmniejsza się aż do zupełnego zaniku.

http://imageshack.us/f/638/unledakr.png/

Faza księzyca Około 18 Około 24 Około 6
Nów - - -
I kwadra Na południu Na zachodzie -
Pełnia Na wschodzie Na południu Na zachodzie
III kwadra - Na wschodzie Na południu

Określanie stron świata na podstawie charakterystycznych cech przedmiotów terenowych.
Uważna i systematyczna obserwacja, zjawisk przyrody jest szczególnie pomocna przy określaniu stron świata na podstawie cech przedmiotów terenowych. Na ukształtowanie się charakterystycznych cech tych przedmiotów istotny wpływ wywiera Słońce. Ciepło słoneczne powoduje lepszą i szybszą wegetację roślin od strony południowej.
Zazwyczaj więc korony drzew rosnących samotnie są bardziej rozwinięte od południa. Kora tych drzew bywa od strony północnej grubsza, niekiedy porośnięta mchem. Jeśli mech rośnie na całym pniu drzewa, to po stronie zacienionej (północnej) zawsze jest go więcej.
Nie można się jednak ograniczyć do powierzchownych i jednostkowych obserwacji. Na ukształtowanie się korony drzewa istotny wpływ może mieć także kierunek wiatrów, np. przy intensywnych wiatrach zachodnich korony drzew odchylają się w kierunku wschodnim. Ścięte pnie, oddzielnie rosnących drzew mają słoje roczne bardziej rozszerzone od strony południowej.

[link widoczny dla zalogowanych]

Mchy i porosty rozwijają się na zacienionych obszarach. Dlatego duże kamienie i skały są porośnięte mchem od strony północnej, natomiast strona południowa jest szorstka i popękana. Ukształtowanie się cech przedmiotów terenowych jest uzależnione odpór roku. Podczas lata z pni sosen i jodeł wydziela się żywica, która na południowej stronie pni gromadzi się w większej ilości. Wiosną obserwacja traw pozwala wyciągnąć wniosek, że od strony bardziej oświetlonej i nagrzanej przez Słońce trawa jest o wiele bujniejsza niż po stronie zacienionej. Owoce szybciej dojrzewają od strony południowej. Żeby obserwacje były trafne, należy zdobyć umiejętność właściwej oceny zjawisk dostrzeganych w przyrodzie oraz prawidłowego ich kojarzenia i wyciągania wniosków